İcra Vekilleri Heyeti Reisliğinin adı Başvelik olarak değiştirildi. Cumhuriyet İcra Vekilleri Heyeti kuruldu.

Almanya'da Hitler'in başarısız darbe girişimi.
11 Kasım 1923: Hitler, Darbe girişiminden dolayı tutuklandı.
01 Nisan 1924: Darbe girişiminden dolayı Hitler 5 yıl ceza aldı.
20 Aralık 1924: Hitler, şartlı olarak serbest bırakıldı.

M.KEMAL ÖZLÜK DOSYASI: 21 Teşrinisani 339 (21 Kasım 1923) tarihinde kırmızı-yeşil kurdeleli İstiklal Madalyası talik olunmuştur.

11 Haziran 1868 tarihinde "Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyeti" adıyla kurulan Kızılay,
14 Nisan 1877'de "Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti",
29 Kasım 1923'de "Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti",
28 Nisan 1935'te "Türkiye Kızılay Cemiyeti" ve
22 Eylül 1947'de "Türkiye Kızılay Derneği" adını almıştır. Kuruluşa, kısaca "KIZILAY" denilmektedir.

Her yıl Türkiye'de 29 Ekim-4 Kasım tarihleri arasında Kızılay Haftası kutlanmaktadır.

TBMM, 15 Mayıs 1919 ile 1 Kasım 1923 arasında üstün hizmet gösterenlere İstiklal Madalyası verilmesini kararlaştırdı. 08 Mart 1924 tarihinde de TBMM'nin birinci dönem üyelerine İstiklal Madalyası verilmesi kararlaştırıldı.

Türkiye - Macaristan dostluk antlaşması İstanbul'da imzalandı

Arnavutluk'ta cumhuriyet yönetimi ilan edildi.

Genel af.

(d.1893 - ö.1924)

(d.1846 - ö.1924)

Edwin HUBBLE yeni bir galaksi keşfetti.

Isparta bölgesinde halı ipliği ihtiyacının karşılanması amacıyla 1924 yılında Türkiye Sanayii ve Maadin Bankası ile Isparta halıcılarının ortak girişimiyle fabrikanın temeli atıldı ve fabrika 1926 yılında işletmeye açıldı. 1933 yılında bu şirket tasfiye edildi ve 1943 yılında Sümerbank tarafından satın alınarak Sümerbank Halıcılık Müesessesi'ne dönüştürüldü.

Hafta tatili kanunu kabul edildi.

Askerlik müddeti azaltıldı.

İstanbul'da Milli Türk Ticaret Birliği Kongresi toplandı.

Rus Devrimi'nin önderi Lenin'in ölümü üzerine, iki yıldır SSCB Komünist Partisi Genel Sekreterliği görevini sürdüren Joseph V. Stalin (1879-1953) iktidara geldi.

İtalya ve Yugoslavya arasında Roma Antlaşması imzalandı.

Türk Kadınlar Birliği, 7 Şubat 1924 tarihinde kurulan feminist bir dernektir.

Kurucuları ve aktif üyeleri arasında Nezihe Muhittin, Latife Bekir (Çeyrekbaşı), Sabiha Zekeriye (Sertel) ve Şükufe Nihal gibi isimler vardır.
Bu isimlerin her birisi, özellikle 1908'den itibaren, "Türk Kadını" yapısını değiştirmek için mücadele vermiş… yazdıkları kitaplar, katıldıkları programlar ve eğitim verdikleri kurumlar üzerinden… İslam'a mugayir bir zihniyetin doğmasına çaba harcamışlardır.
Yine bu isimlerin her birisi, özel olarak eğitim görmüşler… ve özellikle cumhuriyet öncesinde ve ilk yıllarında mandacılık sistemini bilhassa desteklemişlerdir.

Derneğin faaliyetlerinden birisi… Diyanet Riyasetine müracaat ederek, namaz ibadetinin erkek ve kadın eşitliği içinde yapılmasının uygun olacağını bildirmek olmuştur.
Özellikle Nezihe Muhittin'in… kadının giyim tarzının açılması ve "makyaj" hususunda ileri düzeyde teşvik ve özendirme çalışmaları olduğu bilinmektedir.

Feminist faaliyetleri dolayısı ile 1928'den sonra çeşitli bahaneler ile bu isimlerin dernekten uzaklaştırılması sonucunda… dernek faaliyetleri "zaafa" uğramış… ve nihayet Türk toplumu 1935'de bu dernekten kurtulmuştur.

Ne var ki… Türk kadını üzerindeki oyunlar hiçbir zaman durdurulmamıştır.

Devlet tarafından demiryolu inşaatına başlanıldı. (Ankara-Sivas hattı)

Parti grubu hilafetin, şer'iye ve evaf vekaltelerinin kaldırılmasını kabul etti.

HİLAFET MAKAMI TBMM UHDESİNE ALINDI
Madde 1 – Halife hal'edilmiştir. Hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen mündemiç olduğundan Hilafet makamı mülgadır.
Urfa milletvekili Şeyh Saffet Efendi ve 50 arkadaşının teklifiyle gündeme gelen kanun, 26 Recep 1342, 3 Mart (1340) 1924 tarihinde kabul edilmiş, 6 Mart 1924 de Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Hilafeti kaldıran bu madde üzerine, özelikle seçilmiş "mündemiç" kelimesinin manasından ötürü, Hilafet makamının TBMM'de mahfuz olduğuna dair ağırlıklı görüş vardır.

2 Mart 1924 tarih 429 sayılı kanunla Şer'iye ve Evkaf Vekaleti ilga edildi. Şeriye Vekaleti yerine Diyanet İşleri Başkanlığı, Evkaf Vekaleti yerine de Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

Osmanlı Devleti'nde Şeriye Bakanlığı, kişiler arasındaki ilişkileri İslam dininin şeriat kurallarına göre düzenleyen bu kuralları oluşturan bir bakanlıktı. Yani toplumsal, sosyal ilişkilerin şeriata uygun yapılmasından sorumluydu.

Şer'iye Vekaletini ortadan kaldıran kanunun 1. maddesinde: "Din ve dünya işlerinin birbirinden ayrıldığı, dünya işlerini kanunlaştırma yetkisinin TBMM'ne, bu kanunları uygulama yetkisinin de hükümete ait olduğu" ifade edildi.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 3 Mart 1924 tarih ve 430 Kanun Numarası ile kabul edilmiş olan ve ülkedeki bütün eğitim kurumlarının Maarif Vekaleti'ne (Eğitim Bakanlığı) bağlanmasını öngören kanundur.

Bu kanun ile medreseler önce Maarif Vekâleti'ne bağlanmış, sonra da kapatılarak, mektep ve medrese ayrılığına son verilmiş oldu.

Medreseler kaldırıldı.

Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kaldırıldı. Genelkurmay Başkanlığı, hükümet ve siyaset dışına çıktı.

03 Mart 1924: Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.
30 Mart 1924: Mehmet Rıfat (Börekçi), Diyanet İşleri Başkanlığına atandı.

Hanedan hudut haricine çıkarıldı.

Demiryolu siyaseti kanunlaştı.

Köy Kanunu kabul edildi.

Genel affa ek kanun.

İstanbul'un Fethindne sonra Devlet'in yönetildiği saray olan TOPKAPI SARAYI, yeniden düzenlenerek müze olarak açıldı.

Şer'iye mahkemeleri kaldırıldı.

Türkiye'den ayrılan topraklarda yaşayanlar için genel af.

Bilecik il oldu.

Cumhuriyetin teşkilatı esasiye kanunu yapıldı.

O sıralarda Kurtuluş Savaşı'nı destekleyen ilk gazete olan Yeni Gün'ü yayımlamaya devam eden Yunus Nadi (Abalıoğlu), 7 Mayıs 1924 tarihinde Cumhuriyet'i iki ortağı Nebizâde Hamdi ve Zekeriya Sertel ile birlikte -günümüzde Pembe Konak adıyla anılan- eski İttihat ve Terakki Fırkası Genel Merkez binasında kurdu.

Gottlieb Daimler ve Karl Benz şiketleri birleşerek Mercedes-Benz şirketini oluşturdular

Musul sorunuyla ilgili Türk-İngiliz heyetleri arasında, Haliç Konferansı diye adlandırılan görüşmeler başladı. 9 Haziran'a kadar sürecek görüşmelerden sonuç alınamayınca, konu Milletler Cemiyetine götürüldü.

1889 yılında Sultan İkinci Abdulhamit'ten Yap-İşlet-Devret modeliyle limanın yapım iznini alan Societe du Port de Haydar Pacha şirketi, limanı 24 yıl işletti. Cumhuriyet'in ilanından sonra, stratejik konumu göz önüne alınarak, devletleştirilmesine karar verildi. Societe du Port de Haydar Pacha şirketinden 24 Mayıs 1924 tarihinde satın alınmasına karar verildi. Limanın yönetimi, Türkiye Devlet Demiryolları'na devredildi.

Osmanlı döneminde inşa edilen demiryollarının 4.136 km.lik bölümü milli sınırlarımız içerisinde kalmıştı. Bu hatların 2.404 kilometresi yabancı şirketler tarafından işletilmekteydi. 24 Mayıs 1924 tarih ve 506 sayılı ANADOLU DEMİRYOLLARININ MÜBAYASINA VE DEVLET DEMİRYOLLARI MÜDÜRİYETİ UMUMİYESİNİN TEŞKİLAT VE VAZİFELERİNE DAİR KANUN ile demiryolu işletmeciliği için Nafia Vekâletine (Bayındırlık Bakanlığı) bağlı olarak kuruldu.

Lozan Barış görüşmeleri esnasında Milli Mücadele aleyhine faaliyet gösterdikleri gerekçesiyle af kanunu dışında tutulan, 150'likler diye bilinen kişilerin listesi çıkartıldı. Bu kişiler sürgüne gönderildiler. 15 Haziran'da vatandaşlıktan çıkartıldılar. Bunlar arasında Ali Galip, Çerkez Ethem, Refik Halit Karay, Refi Cevat Ulunay, Rıza Tevfik gibi isimler bulunuyordu.

Yasayla, Amerikan Kongresi tarafından, Kızılderelilere vatandaşlık hakkı tanındı.

"Kızıldereli" olarak bilinen kuzey Amerika yerlileri, uzun süren savaşların ardından, 1887'den itibaren toplu olarak kamplarda yaşamak zorunda bırakılmışlardı.

Verem aşısı, Albert Calmette ve Camille Guérin isimli iki Fransız araştırmacı tarafından keşfedildi.

Üzerlerinde Türkiye Cumhuriyeti yazısı bulunan ve Türkiye'nin ilk madeni parası olma özelliği taşıyan bronz 10 kuruşluk paralar tedavüle çıktı.

Cumhuriyet Türkiyesi'nin ilk işçi kuruluşlarından biri olan Amele Teali Cemiyeti kuruldu ve cemiyet başkanlığına Sabri Bey getirildi.

Bankacılıkla ilgili ilk önemli girişim olan Türkiye İş Bankası, 26 Ağustos 1924'de 1 milyon TL sermayeli, anonim şirket şeklinde kurulmuştur.

Sermayenin %25'lik kısmı Mustafa Kemal Atatürk tarafından Hindistan'daki Müslümanlarca Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'ye yardım olarak gönderilen paradan sağlanmış ve Mustafa Kemal %25 pay ile hissedar olmuştur.

Bankanın ilk genel müdürlüğüne, Celâl Bayar'ın ataması yapıldı. Atatürk genel müdürden sonra yönetim kurulu üyelerini de o dönemin güvenilir kişileri ve yakın dostları arasından bizzat kendisi seçmiştir.

Milletler Cemiyeti'nin 47 üyesi, zorunlu tahkim yasasını onayladı.

TBMM, bugüne kadar 3 meclis binası kullanmıştır.

Birinci TBMM binası, 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasından, 15 Ekim 1924 tarihine kadar hizmet vermiştir.

23 Nisan 1981 tarihinde ise "Kurtuluş Savaşı Müzesi" olarak ziyarete açılmıştır.

Binanın günün ihtiyaçlarını karşılayamaması üzerine TBMM, iki yüz metre yakınında bulunan ve 1923 yılında Mimar Vedat Tek tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası mahfeli (Genel Merkezi ve Hukuk Mektebi) olarak tasarlanan binaya taşınmıştır.

İkinci TBMM binası, 18 Ekim 1924 tarihinden 1960 darbesine kadar hizmet vermiştir.

Bina, bodrum üzerine iki kat olarak kesme taştan inşa edilmiştir. Pencerelerde görülen kemerler, cephelerdeki çini panolar, geniş saçaklar, Osmanlı ve Selçuklu motiflerinin kullanıldığı kalemişi süslemeli ahşap tavanlar Cumhuriyet dönemi mimarisini yansıtmaktadır.

Bina 30 Ekim 1981 tarihinde "Cumhuriyet Müzesi" olarak ziyarete açılmıştır.

Doğrudan Meclis binası olarak tasarlanan bugünkü TBMM binasının yapımına Mustafa Kemal hayattayken karar verilmiştir.

04 Aralık 1936 tarihli Riyaset Divanı (Başkanlık Divanı) Kararı ve 11 Ocak 1937 tarihli 3090 sayılı Kanunla yeni bir meclis binasının yapımına karar verilmiştir.

1960 yılında inşaatı tamamen bitirilen bugünkü TBMM binası, 6 Ocak 1961 tarihinde Kurucu Meclis toplantısıyla hizmete açılmıştır.

Açıldığı tarihte iki meclisli sisteme göre tasarlanmış olan TBMM binası, 1982 yılında tek meclis sistemine göre yeniden düzenlenmiştir.

(1876-1924) Ziya Gökalp öncelikle Türkiye'yi Sosyoloji ile tanıştıran kişiydi ve ateşli bir Türk Milliyetçisi olarak sosyolojiyi entellektüel bir temel oluşturmada esas aldı. Mehmet Ziya Gökalp Diyarbakır'da doğdu. Baytar Mektebine (Veterinary College) kaydını yaptırdı. Jön Türklerin (Young Turks) fikirlerinden etkilenen Gökalp, 1885 yılında İstanbul'da gizli bir örgüt olan İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin (Union and Progress) üyesi oldu. 1898'de tutuklandı. Ziya Gökalp Jön Türk devriminden sonra, 1908'de İttihat ve Terakki Fırkası'nın Diyarbakır'daki temsilcisi oldu.

Halk Fırkası, "Cumhuriyet Halk Fırkası" adını aldı.

Men'i Müskirat Kanunu (Sarhoşluk veren şeylerin önlenmesi) kapsamında mahkûm olanların affı.

Genel Başkan: Kazım Karabekir, Başkan Yardımcısı: Rauf Orbay ve Adnan Adıvar, Genel Sekreter: Ali Fuat Cebesoy'dur.

Terakkiperver Cumhuriyet fırkası demokratik hayatı benimsemekle beraber dini inanışlara saygılıyız görüşüne de ağırlık veriyordu. Programında "Parti dini inançlara saygılıdır" görüşünün yer alması Cumhuriyet karşıtlarının parti içinde toplanmasına neden oldu. Kısa zamanda amacından sapan parti, aynı zamanda inkılâpları benimsemeyen kişilerin sığınabileceği bir yer durumuna geldi.

Doğuda çıkan Şeyh Sait ayaklanmasında, partinin bazı yöneticilerinin de rolü olduğu gerekçesiyle, 5 Haziran 1925 tarihinde kapatıldı.

2 yıl süre için çıkarılan kanun, daha sonra süresinin 2 yıl daha uzatılması ile 4.3.1929 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır. Şeyh Sait isyanını bastırmayı, karışanları cezalandırmayı ve bölgede meydana gelen diğer kalkışmaları bertaraf ederek, asayişi sağlayacak etki oluşturmayı amaçlamıştır.

Ayrıca bu kanunla iki istiklal mahkemesi kurulmuştur.
• ANKARA İSTİKLAL MAHKEMESİ ( Harekât-ı Askeriye Mıntıkası Haricinde Kalan İller ) 04/03/1925 tarihinde kuruldu, 07/03/1927 tarihinde kaldırıldı.
• ŞARK İSTİKLAL MAHKEMESİ ( Harekat-ı Askeriye Mıntıkası ) 04/03/1925 tarihinde kuruldu, 07/03/1927 tarihinde kaldırıldı.

"Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi" kuruldu.

Ticaret bakanlığının saptayacağı bölgeler içinde, 25 yıl süreyle şeker fabrikaları kurma ve işletme hakkı veriliyordu.

Fabrikalar belirtilen süre içerisinde 1913 tarihli Teşviki Sanayi Kanununun sağladığı kolaylıklardan yararlandırılacaktı.
• Üretilen şekerden 8 yıl süre ile istihlak vergisi alınmayacak,
• üretilen pancarın şeker fabrikalarına satılması koşuluyla, pancar ekim alanları arazi vergisinden bağışık tutulacaktı.
• Fabrikalara kömür ve kireç sağlayan ocaklardan herhangi bir resim alınmayacak,
• fabrika kuracaklara hazine topraklarından bedelsiz olarak 1-5 ha'lık alan tahsis edilecek,
• fabrikaların hammadde ve ürünleri, kamu taşıtlarınca 1/3 oranında indirimli taşınacak,
• fabrikada çalışanlardan 10 yıl süreyle "temettü vergisi" alınmayacaktı.

Ancak bu yasadan yararlanmak isteyen kişi ve kuruluşlar, şeker fabrikası kurabilecek ve işletebilecek sermayesi ve personeli olduğunu kanıtlamak zorunda olacaklardı.

14 Nisan 1925 gün ve 618 sayılı Limanlar Kanunu, Türkiye'deki limanların idare ve bakımını Devletin sorumluluğu altına veriyordu. Hükümet, sermayesini kısmen bütçeden sağlayarak, her limanda bir Türk Anonim Şirketi oluşturmaya yetkiliydi. Bu şirket, limandaki su ve kömür dağıtımını, yükleme ve boşaltma işlerini düzenleyecekti.

Sümerbank kuruldu (eski Sanayi ve Maadin bankası)

19 Nisan 1925 tarihli 633 sayılı kanunla kurulan banka, 1 Mayıs 1925 tarihinde çalışmalarına başlamıştır. Sanayi ve Maadin Bankası, devletin, sanayi ve maden üretiminin geliştirilmesine ve doğrudan doğruya görev almasına olanak veren ilk kuruluş olmuştu. Kalkınma bankası tipinin ilk örneklerinden olan bu bankanın kurulması ile devlet, Türk bankacılığında işletmecilik yönü ağır basan, bir banka türü oluşturmuş bulunuyordu.

Sanayi ve Maadin Bankası, Hereke, Feshane, Bakırköy Mensucat Fabrikalarını ve Tosya Çeltik Fabrikasını kontrolü altında tutmuştu. Ayrıca Bünyan ve Isparta iplik fabrikalarına, Maraş Çeltik Fabrikasına, Malatya ve Aksaray Değirmen ve Elektrik Şirketlerine, Kütahya Çini Fabrikasına ve Yalvaç Sanayi-Ticaret Şirketine ortak olmuştu.

Sanayi ve Maadin Bankası 1932 yılında elinde bulunan fabrikaları Sanayi Ofisine devretmiş, 7 Temmuz 1932 tarih, 2064 sayılı kanunla kurulan Türkiye Sanayi ve Kredi Bankası'na devredilmiştir. 1933 yılında Sümerbank'ın kurulmasıyla, Sanayi Ofisi'nin elinde bulunan fabrikalar bu kuruluşa devredilmiştir.

Yüksek Askeri Şura Kanunu kabul edildi.

M.KEMAL ÖZLÜK DOSYASI: Murassa Nişanı
Türk Hava Kurumu'nu kurması nedeniyle Atatürk'e Türk Tayyare Kurumu tarafından 20 mayıs 1925'te verilen platinden murassa nişanın 131 adet pırlanta ve bir adet zümrüt taşı vardır. Büyük taş 2 krattır. Alt ortadaki ay yıldızın her iki yanından açılıp, yukarıya doğru daralan tepe noktasında yıldızla birleşen bir çelenk vardır. Çelengin ortasında tayyare figürü bulunmaktadır. Büyük taş, yıldızın ortasında, zümrüt taş ise tayyarenin ucundadır.

Yunanistan'da, General Thedoros Pangalos bir darbeyle iktidarı ele geçirdi.

Diyarbakır İstiklal Mahkemesi'nce idama mahkum edilen Şeyh Said ile adamları idam edildi.

29 Temmuz 1925 gün ve 2256 sayılı kararnameyle İstanbul Liman İnhisarı TAŞ. Adında bir anonim şirket kuruldu.

Bu kuruluşta Sanayi ve Maadin Bankası, İş Bankası, Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi, Bahri Muamelat T.A.Ş., İstanbul Mavna ve Salapuryacılar Tahmil ve Tahliye Cemiyeti (yükleme ve boşaltma) yer alıyordu.

Mustafa Kemal ile Latife Hanım boşandı.

Irkçı Ku Klux Klan örgütünün ilk kongresi toplandı.
Ku Klux Klan (KKK), 24 Aralık 1865'te ABD'nin Tennessee eyaletinde kurulan, siyahi karşıtı, beyaz üstünlükçüsü ve göçmen karşıtı, ırkçı bir gizli örgüt.

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk posta pulları tedavüle çıkarıldı.

Şapka giyildi.

I.Tıp Kongresi Ankara'da toplandı.

İlk Cumhuriyet Altını İstanbul darphanesinde basıldı.

Türkiye'nin ilk betonarme köprüsü Menderes nehri üzerinde yapıldı. Köprünün 75 metre uzunluğunda olduğu bildirildi.

Şuray-ı Devlet (Danıştay) yeniden kuruldu.

Osmanlı toplumunda, Müslümanlar toplumdaki yerlerine ve edindikleri görevlere göre değişik biçimlerde giyinebilirlerdi. Gayri Müslimler ise kendilerine göre giyinmekteydiler. II. Mahmut döneminde de bu hususta düzenlemeye gidilmesi denenmişti. Devlet memurlarının ceket ve pantolon giymeleri ve başlarına da fes giymeleri mecbur edilmişti.
M.Kemal, 25 Ağustos 1925'te Kastamonu'ya yaptığı bir gezide, başına şapka giyip, "Buna 'şemsiperli serpuş' derler" diye halkı şapka giymeye özendirmesinden sonra, 25 Kasım 1925'te "Şapka Giyilmesi Hakkındaki Kanun" çıkarıldı.

Tütün işletmeleri devlet kontrolüne alınmıştır.

TBMM kürsüsünün arkasındaki duvara, "Hakimiyet Milletindir" levhası asıldı.

Tekke ve Zaviyelerle, Türbelerin Seddine (kapatılmasına) ve Türbedarlıklar ile Birtakım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun

Ankara'da bir hukuk mektebinin açılması için ilk teşebbüs 1921 yılında yapılmıştır. Kastamonu milletvekili Abdulkadir Kemal Bey Meclise üç maddelik bir teklif vererek Ankara'da bir hukuk mektebi açılmasını önermiştir. Gazi Mustafa Kemal'de 1922 yılında meclisi açış konuşmasında Ankara'da bir hukuk mektebinin açılması gereğini belirtmiştir.

Bu çabalar sonucunda Ankara Hukuk Fakültesi, 5 Aralık 1925 tarihinde, "Ankara Adliye Hukuk Mektebi" adıyla kurulmuştur ve ilk olarak 301 öğrenci kayıt yaptırmıştır.

Maarif Vekaleti "Türk Birliğini Parçalamaya Çalışan Cereyanlar" üzerine bildiri yayınladı. (Kürt, Laz, Çerkez, Kürdistan, Lazistan adlarının kullanılmaması, bu konularda mücadele edilmesi gerektiği belirtildi.)

Alman fizikçi ise Werner Heisenberg tarafından kuantum mekaniği ortaya atıldı. Ortaya attığı kuantum felsefesi yaklaşımı, insanlığın fiziksel dünya hakkındaki görüşlerini kökten değiştirdi.

Kuantum fiziği, kuantum mekaniği, kuantum alan teorisi, kuantum optiği ve kuantum bilgi teorisi gibi önemli dallar içeren bir bilim dalıdır.

Kuantum mekaniği üzerine çalışmalar yapmış olan birçok önemli bilim insanı bulunmaktadır. Werner Heisenberg dışında Max Planck, Erwin Schrödinger ve Paul Dirac bu alanda önemli katkılarda bulunmuş olan bilim insanlarıdır.

Max Planck, kuantum teorisini ve Planck sabitini önererek kuantum mekaniğinin temelini atmıştır. Planck ayrıca, enerjinin belirli miktarlarda ('kuantum') aktarıldığını öne süren hipotezini geliştirdi.

Erwin Schrödinger, Schrödinger denklemini geliştirerek kuantum mekaniği teorisine önemli bir katkıda bulundu. Bu denklem, bir kuantum sisteminin zaman içinde nasıl evrimleşeceğini gösteren temel bir denklemdir.

Paul Dirac, kuantum fiziğinin temel prensiplerini formüle etti. Dirac, elektron dalgasının durağan durumdaki Schrödinger denkleminin bir çözümünü sağlayan ve bu doğrultuda relativistik kuantum mekaniği geliştiren Dirac denklemini oluşturmuştur.

Birinci Dünya Savaşı'nın galiplerinin, Almanya'yı da saflarına alarak 1925'te Locarno sistemini kurmaları Sovyetler Birliği'ni rahatsız etmişti. Ayrıca Musul Meselesi'nde Milletler Cemiyeti'nin tutumu Sovyetler Birliği ile Türkiye'yi birbirine yaklaştırmış ve iki devlet 17 Aralık 1925 tarihinde Paris'te bir tarafsızlık ve saldırmazlık anlaşması imzalanmıştır.

Bu antlaşma iki ülke arasındaki iktisadî münasebetlerden daha çok siyasî münasebetlerin gelişmesine sebep olmuştur.

Türkiye'nin Sovyetler Birliği ile 1925 Antlaşmasını teyit eden ve iki yıl daha uzatan 17 Aralık 1928 tarihli bir dostluk antlaşmasını imzalaması, Türkiye'nin batılı devletlere yaklaşmasına olanak vermiştir. Gerçekten de Türkiye, 1930 yılına doğru eski düşmanları İngiltere, Fransa, Yunanistan'la meselelerini hallederek normal münasebetler içine girmiştir. Dolayısıyla bu dönemde Sovyetler Birliği artık Türkiye'nin dayandığı tek büyük devlet olmaktan çıkacaktır.

Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa'nın girişimleriyle 28 Ağustos 1928'de Paris'te 9 batılı devlet tarafından Briand-Kellogg Paktı oluşturulmuştu. Türkiye, tecavüzî savaşı yasaklayan bu belgeyi 19 Ocak 1929 günü onaylamıştır. Sovyetler Birliği, Briand-Kellogg Paktını imzalayan ilk devlet olmakla birlikte, bu antlaşmayı bir an evvel yürürlüğe koymak amacıyla, Doğu Avrupa'daki komşuları ile 9 Şubat 1929'da Litvinof Protokolünü imzalamıştır. Türkiye, Litvinof Protokolünü de 1 Nisan 1929'da onaylamıştır.

Kabul edilen bu kanunlarla;
• Hicri ve Rumi Takvim uygulaması kaldırılarak yerine Miladi Takvim,
• Alaturka saat yerine de milletlerarası saat sistemi uygulaması benimsendi.

Robert GODDART ilk sıvı yakıtlı roketi başarıyla fırlattı.

İskoçyalı John Logie BAIRD ilk kez insan yüzünün görüntüsünü televizyonda elde etti. (Televizyonu icat etti.)

"Frenk Mukallitliği ve Şapka" adlı risalenin yazarı İskilipli Atıf Hoca, Ankara İstiklal Mahkemesi'nin "tartışmalı" kararı ile idam edildi.

İsviçre'de 1907 yılında hazırlanan ve 1912 yılında yürürlüğe giren kanundan alınarak, 17 Şubat 1926 tarihinde kabul edildi.
Medeni Kanunun kabulünden sonra Mecelle Kanunları kaldırıldı.

"Benim naçiz vücudum birgün elbet toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet pâyidar kalacaktır."

1889 tarihli İtalyan ceza kanunundan alınarak, 1 Mart 1926 tarihînde kabul edilmiştir.

İsviçre kanunlarından alınarak Türkiye'de yürürlüğe konulmuştur. 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe konulan 818 sayılı kanundur.

Atatürk, Türkiye'de bir demir-çelik fabrikasının kurulmasına çok büyük önem veriyordu. İktisat Vekaleti ilk olarak 1925 yılında bu konuda bir çalışma yaptı.

17 Mart 1926 tarihinde de Demir Sanayiinin Tesisine Dair 786 sayılı kanun kabul edildi. Bu kanun, demir sanayiinin devlet tarafından kurulmasını öngörüyordu.

Kanunun 1. Maddesi şöyleydi: "Karadeniz mailesinde Devlet tarafından tesis edilecek demir sanayii ile merbutu kömür ve demir madenlerinin tetkik, taharri, tesis ve işletilmesi için dört senede sarf edilmek ve her sene sarfı icap eden miktar bütçeye konulmak üzere, on sekiz milyon lira tahsis olunmuştur."

Bu kanunun çıkmasına rağmen uzun bir süre, bir adım atılamadı.

Kanun ile petrol arama ve işletme hakkı devlete verilmiştir.

7 Mart 1954 tarihinde güncellenmiş ve aynı tarihte TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI KANUNU çıkarılmıştır.

Osmanlı Borsası 1860'larda ffaliyete geçmesine karşın, resmi kuruluşu 1873 tarihli "Dersaadet Tahvilat Borsası Nizamnamesi" adlı tüzükle olmuştu.

Yerli ve yabancı spekülatörlerin borsa çevresindeki kahvehaneleri, dükkan ve sokakları "hava oyunları"(vadeli ve türev borsa işlemleri; kaldıraçlı işlemler)nın meskeni haline getirmeleri üzerine borsayı bu durumundan kurtarmak amacıyla başka bir yere taşınması düşünülmüş ve nihayetinde 1 Nisan 1926 tarihinde Bahçekapı'da yeni yapılan bir han olan Dördüncü Vakıf Hanına taşınmıştır.

Cumhuriyetin ilk piyangosu olan, "Tayyare Piyangosu" tertiplendi. İkramiye miktarı 7.500.000 lira idi.

Pehlevi hükümdarlığı - İran'da Rıza Han Pehlevi kendisini "Şah" ilan etti. 1921'de askeri darbe yapan, asker kökenli ve İngiliz himayesinde ki Şah Rıza Pehlevi, İran'da iktidarı ele geçirdi. Laik reform hareketini ve Pehlevi hanedanını başlattı. Pers İmparatorluğu sona ermiş oldu.

Atlas Okyanusu'nun iki yakası arasında ilk faks mesajı gönderildi.

Son Osmanlı padişahı VI. Mehmet Vahidettin San Remo'da vefat etti.

Milli bankacılığın geliştiği dönemlerde, devlet inşaat sektörüne kredi sağlamak için 22 Mayıs 1926 tarihli, 844 sayılı yasa ile ve 20.000.000.-TL sermaye ile kurulmuştur. Emlak ve Eytam Bankası'nı kurulmasının amacı, bu bankadan, ülkenin imarı konusunda yararlanmaktı.

Alman ve İtalyan kanun ve eserlerinden yararlanılarak hazırlanan kanunun;
• Kara Ticareti kısmı 29 Mayıs 1926'da,
• Deniz Ticareti kısmı 15 Mayıs 1929'da yürürlüğe girmiştir.

20 Ekim 1921 tarihli Ankara İtilâfnamesi, Türk-Fransız münasebetlerinde bir yakınlaşma doğurmuştu. Ancak, Lozan görüşmelerinde Fransa'nın Osmanlı borçları ve Türkiye'deki yatırımlar konusundaki olumsuz tavrı Yusuf Kemal-Franklin Boullioun Antlaşması'nın getirdiği yakınlaşmayı zedelemiştir.

Lozan sonrasında, Türkiye ile Fransa arasında ki uyuşmazlık konuları;
• Türkiye-Suriye Sınır Meselesi,
• Osmanlı borçları,
• yabancı okullar,
• Adana-Mersin Demiryolu Meselesi ve
• Bozkurt-Lotus davası olmuştur.

1921 tarihli Ankara İtilâfnamesi'nin sekizinci maddesinde, antlaşmadan sonraki bir aylık dönemde Türkiye-Suriye sınırının, kurulacak karma komisyon tarafından tespit edileceği öngörülmüştür. Fakat komisyon ancak 1925'te toplanabilmiş ve bir karar veremeden dağılmıştır.

18 Şubat 1926'da Halep'te parafe edilen ve 30 Mayıs 1926 tarihinde imzalanan Türk-Fransız dostluk antlaşmasında, Türkiye-Suriye sınırı tespit edilmiş, Türkiye ile Fransa arasındaki genel konularda da bir uzlaşma sağlanması imkânı elde edilmiştir.

Ahmet Vehbi Koç'un anne tarafı Kütükçüzadeler, baba tarafı ise Koçzadeler olarak bilinen Ankaralı bir ailedir. Ahmet Vehbi Koç 31 Mayıs 1926'da Türkiye'nin ilk holdingi olan "Koçzade Ahmet Vehbi Firması"nı kurmuştur. Daha sonra bu şirket 1938 senesinde Koç Ticaret A.Ş. ye ve "Koç Holding" e dönüşmüştür.

1 Haziran 1926 günü yürürlüğe giren 3 Nisan 1926 tarih ve 790 sayılı Yasa ile, her türlü alkollü içki üretimi, ithali ve satışı Devlet tekeli altına alındı.

Genel Nüfus Sayımı hakkında kanun kabul edildi.

Birleşik Krallık, Türkiye, ve Irak arasında Ankara Antlaşması imzalandı.

Türkiye, Musul petrollerinin gelirinden 25 yıl süreyle yüzde 10 pay almayı kabul etti ve Musul'daki haklarından vazgeçti. Fakat daha sonra, 500 bin sterlin karşılığında bu haktan da vazgeçildi.

Irak'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra Türkiye ile Irak arasında, Ankara Antlaşmasının aynen devam etmesi konusunda ayrıca bir protokol imzalanmıştır.

TBMM ilk dönem milletvekillerinden Ziya Hurşit ile Çopur Musa, Lâz İsmail ve Gürcü Yusuf'un 17 Haziran 1926 günü Mustafa Kemal'e bir suikast girişiminde bulunacaklarının ihbar edilmesi üzerine, suikasti yapmakla görevli olanlar yakalandılar. İzmir Suikasti, Mustafa Kemal'e karşı girişilen bir teşebbüs olmakla birlikte, rejime ve anayasaya yönelik bir olay olarak görülmüştür.

Olaydan hemen sonra eski Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası milletvekilleri ve isyanla ilgili görülen herkes tutuklandı. Tutuklananlar arasında Ali Fuat Paşa, Refet Paşa, Cafer Tayyar Paşa ve Kâzım Karabekir Paşa da vardı. Kâzım Karabekir Paşa, İsmet Paşanın girişimiyle tutuklanması kaldırılarak serbest bırakılmıştır.

Ankara İstiklâl Mahkemesi üyelerinin İzmir'e giderek başlattığı sorgulamalar 13 Temmuz 1926'dan sonra 15 kişi hakkında idam kararı verildi. Yakalanamayanlar dışındaki 13 kişinin idam kararı 14 Temmuz'da infaz edildi.

Mustafa Kemal Paşanın etkisiyle Kâzım Karabekir, Cafer Tayyar, Ali Fuat ve Refet Paşalar beraat ettirildi.

İzmir Suikastı ile ilgili olarak, eski İttihatçıların mahkemesi ise 18 Temmuz 1926'da Ankara'da yapılmış ve 4 idam kararı da bu mahkeme sonunda verilmiştir. Böylece mahkeme sonucu eski ittihatçılar ortadan kaldırılmıştır. Ayrıca ülkedeki muhalefet susturulmuştur.

Cumhuriyet'in ilânından sonra Türk-İran münasebetlerinin iki ülke arasındaki sınır meseleleri yüzünden gelişme gösterdiği söylenemez. Daha çok Türk-İran sınır bölgesinde yaşayan kabile ve aşiretleri kontrol edememekten kaynaklanan sınır meselesi, 22 Nisan 1926 tarihinde, Tahran'da imzalanan güvenlik ve dostluk antlaşmasıyla giderilmek istenmişse de yeterli olmamıştır.

1891'de "Bab-ı Ali İstatistik Encümeni Nizamnamesi" ile istatistik hizmetleri kanuni bir esasa bağlanmıştır.

1926 yılında kurulan "Merkezi İstatistik Dairesi" 1930 yılına kadar faaliyetlerini sürdürmüş, 1930 yılında 1554 sayılı yasa ile "İstatistik Umum Müdürlüğü" adını almıştır. Devlet Planlama Teşkilatının kurulması kararı ile birlikte 53 sayılı yasayla İstatistik Enstitüsü yeniden yapılandırılarak, bugünkü kimliğine temel teşkil eden organizasyon çatısı kurulmuştur.

Kurum, 28 Ekim 1927 tarihinde ilk nüfus sayımını gerçekleştirmiştir.

27 Haziran 1926 tarih 405 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan kanunla "Ermeni suikast komiteleri tarafından şehit edilen veya bu uğurda duçar-ı gard olan ricalin ailelerine verilecek emlak ve arazi hakkında kanun" çıkartıldı.

Aralarında; Talat Paşa, Cemal Paşa, Cemal Azmi Bey, Bahaeddin Şakir, Cemal Paşa'nın yaverleri Süreyya ve Nusret Bey, Sait Halim Paşa'nın ailesinin de olduğu 21 kişiye maaş bağlandı.

Aynı şekilde "Tehcir meselesinden dolayı Kürt Mustafa'nın riyaset ettiği Divan-ı Harb kararıyla idam edilen rical ve efradı ailesi hakkında kanun" çıkarıldı.

Yabancı devletlere tanınmış kabotaj imtiyazları 20 Nisan 1926 gün ve 815 sayılı yasayla kaldırılmış, ilgili kanun 1 Temmuz 1926'da yürürlüğe girmiştir.

Türkiye sahillerinin bir noktasından diğerine deniz ulaşımı, Türk sancağı taşıyan gemilerin dışındakilere yasaklandı. Liman hizmetleri ile ilgili işletmelerin yalnızca Türk vatandaşlarına açık tutulması kararlaştırıldı.

Yasaya göre; Türkiye Cumhuriyeti Devletinin tüm karasuları ve limanları arasındaki deniz ticareti, yolcu taşımacılığı Türk Devletinin yönetiminin altına girdi. Türk karasuları içinde balıkçılık, süngercilik, vb. işleri yapmak ve bu işlerde işçi olarak çalışmak, rehberlik, kaptanlık, çarkçılık, tayfalık, dalgıçlık gibi görevleri yerine getirmek yine yalnızca Türk vatandaşlarına bir hak olarak verildi.

1926 yılında Türk Kabotaj Kanunu yürürlüğe girmesiyle birlikte, devletin yolcu taşıma işini kamu hizmeti sayması nedeniyle, yolcu taşıma işi devlet tekeline bırakıldı. Yük taşıma işinde ise devlet ve özel teşebbüs beraber faaliyette bulunmaya başladı.

Bu yasa ile beraber Türkler, kendi limanlarında, akarsularında, göllerde, Marmara Denizi ve boğazlarda tam bağımsızlığı kazanmış oldu. Yabancı devletlerin gemilerinin, sadece Türk ve yabancı devletlerin limanları arasında ticaret yapabileceği belirtildi.

Ülkemizde her yıl 1 Temmuz, "Denizcilik ve Kabotaj Bayramı" olarak kutlanmaktadır.

Şehitlikleri imar cemiyeti kuruldu.

Ege Denizinde Fransız yük gemisi Lotus ile Türk yük gemisi Bozkurt çarpıştı, Bozkurt battı ve 5 Türk denizcisi hayatını kaybetti.

Olay sonucunda Fransız mürettebat Türkiye'de yargılandı ve mahkum edildi. Fransanın buna itiraz etmesi ile dava Lahey Adalet Divanına yansıdı. Lahey'de Türkiye lehine çıkan sonuç, Türkiye için o dönemde büyük bir siyasi ve hukuki başarı olmuştur.

Atatürk, dönemin Adalet Bakanı olan ve Lahey'de davayı takip eden Mahmut Esat Bey'e bu olaya atfen Bozkurt soyadını uygun gördü.

Ankara otomatik telefonu işletmeye açıldı.

Sarayburnunda ilk Atatürk heykeli dikildi.

İş Bankası, Ziraat Bankası, Trakya illerinin Özel İdareleri ve aralarında Trakya köylülerinin de olduğu özel şahısların ortak olduğu, İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları Türk A.Ş. tarafından, Alman Maschinenfabrik Buckau R. Wolf Şirketine yaptırılan fabrikanın temeli, 22 Aralık 1925 tarihinde atılmıştır.

1914'de açılan ve İstanbul şehir tiyatrolarının atası konumunda ki "Darülbedayi" yeni ve farklı bir çalışma düzenine kavuştu. 1934'te ismi "İstanbul Şehir Tiyatroları" olarak değişti.

Sanayi ve Maadin Bankası, Çekoslovak Skoda Şirketi ve özel kişilerin ortak olduğu, 19.4.1923 tarihinde 600.000 TL sermaye ile kurulan, Uşak Terakki Ziraat Türk Anonim Şirketi tarafından, Çekoslovak Skoda Şirketine yaptırılan fabrikanın temeli 6.11.1925 tarihinde atılmıştır.

Yanlış yer seçimi nedeniyle fabrika sürekli zarar ettiğinden, 11 Temmuz 1933 yılında Sümerbank'a devredildi.

Karakol Cemiyeti ve Teşkilât-ı Mahsusa da dahil olmak üzere Osmanlı Devletinde faaliyet gösteren istihbarat yapılarını tasfiye etmek üzere, 6 Ocak 1926 tarihinde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'in direktifi ile dönemin Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, yeni bir istihbarat teşkilatının kurulması çalışmalarına başladı.

Genel Merkezi Ankara'da, şubeleri İstanbul, İzmir, Adana, Diyarbakır, Kars'ta olmak üzere bir Milli Emniyet Hizmeti kuruldu. Milli Emniyet Hizmeti (MEH) Teşkilatı 19 Aralık 1926 tarihli kararnameyle faaliyete başlamış ve 21 Aralık 1926 tarihli bir kararnameyle MEH Teşkilatı Başkanlığı'na Kurmay Yarbay Şükrü Ali Bey getirildi. Kurum, 1965 yılında Milli İstihbarat Teşkilatına dönüştürüldü.

Japonya'da Hirohito imparaor oldu.

25 Ocak 1926 gün ve 725 sayılı yasa, ülkeye petrol ve benzin ithalini tamamiyle Devlet tekeline aldı. Bu tekel hakkının kullanımı, yapılan bir antlaşma ile Standard Oil Company of New York şirketine verildi.

Bitlis Tütün fabrikası kuruldu.

Büyük-patlama kuramı ortaya çıktı.

Alman Werner HEISENBERG belirsizlik ilkesini ortaya attı.

Sümerbank Adana Bez Fabrikası, 1885 yılında Tırpani Kardeşler tarafından kurulmuştu.

Şirket 1927 yılında Ziraat Bankası tarafından satın alındı ve 1937 yılında Malatya Bez ve İplik T.A.Ş.'ne (Sümerbank, Ziraat Bankası ve İş Bankası ortaklığı) devredildi.
Fabrika 5 Eylül 1946 tarihinde Sümerbank tarafından satın alındı.

Okyanus aşırı ilk telefon görüşmesi New York'tan Londra'ya yapıldı.

Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya arasında Ticaret ve İkamet antlaşmaları imzalandı.

ABD Sentosu, 1923 de imzalanan Lozan Antlaşmasını, kapitülasyonları ve sözde Ermeni soykırımını tanımadığı gerekçesi ile reddetti. Ayrıca aynı nedenle Türk ürünlerine ambargo uygulanmasına karar verdi.

Bu karar neticesinde, ekonomisi özellikle ABD'ye tarım ürünleri ihraç etmekle ayakta duran Türkiye, ciddi bir buhrana girdi.

20 Nisan 1917'de kesilen Türk-Amerikan diplomatik ilişkileri, 1927 Şubat'ında iki taraf arasında imzalanan bir modus vivendi(sorunları bir kenara bırakarak, güncel ilişkileri sürdürmek) ile tekrar kurulmuştur.

Bu işin modus vivendi ile yapılmasının sebebi, Amerikan Hükümetinin, Lozan'da imzalanan Genel Antlaşma'yı Senato'nun eninde sonunda onaylayacağı ümidi idi. Bu modus vivendi üzerine Joseph C. Grew Amerika'nın yeni Türkiye nezdindeki ilk büyükelçiliğine tayin edilmiş ve Grew, 27 Ekim 1927 tarihinde Atatürk'e güven mektubunu sunmuştur.

İstiklal Mahkemeleri kaldırıldı.

Türkiye ve Sovyetler Birliği arasında 11 Mart 1927 tarihinde, Ankara'da bir Ticaret ve Seyr-ü Sefain Antlaşması imzalanarak, ticari iş birliğinin geliştirilmesi sağlanmıştır.

Binaların numaralandırılmasına ve sokakların adlandırılmasına ilişkin yasa kabul edildi.

Osmanlıların yenik düşmesiyle sonuçlanan I. Dünya Savaşı'nın arkasından Vahhabiler Hail, Taif, Mekke, Medine ve Cidde'yi de ele geçirdiler (1921-1926). Abdülaziz bin Suud, Necd ve Hicaz Kralı olarak kabul edildi (1926). 20 Mayıs 1927 tarihinde İngiltere ile yapılan Cidde anlaşmasının arkasından da tam bağımsızlığını ilan etti. Böylece Abdülaziz bin Suud, Suudi Arabistan Kralı olarak tüm Hicaz'ı egemenliği altına aldı. Bu devlet, Suudi Arabistan Krallığı adıyla varlığını sürdürmektedir.

Türkiye-Meksika dostluk antlaşması imzalandı.

"Lozan'da Akdolunan Aff-ı Umumi Beyanname ve Protokolünde Mevzubahis 150 Kişilik Listede İsimleri Muharrer Eşhası Türkiye Tabiiyetinden İskatı Hakkında Kanun" TBMM'de kabul edildi.

1927 yılında sınai gelişmeyi hızlandırmak amacıyla, on beş yıl süreli yeni bir Teşvik-i Sanayi Kanunu hazırlandı.

Yasaya göre,
• uygun görülen işletmelere karşılıksız arazi verilecek,
• kazanç ve gümrük vergilerinden bağışıklık tanınacak,
• şirketlerin özel haberleşme hatları kurmalarına kolaylık sağlanacaktı.
• Özendirilen girişimlerde kural olarak Türkler çalıştırılacak, yalnız yönetici ve muhasebecileri yabancı olabilecekti.
• Nitelikli iş gücü gerektiğinde; ülke dışından Türklere aynı işi öğretmek amacıyla kısa süreli olarak yabancı işçi getirilebilecekti.

Ankara-Kayseri demiryolu işletmeye açıldı.

Demiryollarının yapımı ve işletilmesinin bir arada yürütülmesini sağlamak amacıyla Demiryolu alanında ilk bağımsız yönetim birimi olarak 31 Mayıs 1927 tarih ve 1042 sayılı Kanun ile Nafia Vekaleti (Bayındırlık Bakanlığı)'ne bağlı olarak kuruldu. "Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü" adıyla 1939 yılında Münakalat Vekaleti (Ulaştırma Bakanlığı)'ne bağlandı. Bu kuruluşun adı, 1929'da "Devlet Demiryolları ve Limanları Umum Müdürlüğü", 1931'de ise "Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü" olarak değiştirildi.

Gazi Koşusu At Yarışı ilk kez yapıldı. Ankara Hipodromu'ndaki yarışı Mustafa Kemal Paşa da izledi.

Kanunla; devlet yolları ve vilayet yolları şeklindeki tasnif kaldırılmış ve her iki yolun da yapım, bakım ve onarımları ile il özel idareleri görevlendirilmiştir. Demiryolu yapımına öncelik verildiğinden, karayolu çalışmaları tamamen vilayetlere bırakılmıştır.

Hastane, Üsküdar'daki Atik Valide Külliyesi'nde yer alan Toptaşı Bimârhanesi'nin devamı olarak kuruldu. 1924 yılında başlayan taşınma süreci 15 Haziran 1927'de tamamlandı ve Toptaşı Bimârhanesi kapatıldı.

TBMM'de "Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu" kabul edildi.

TBMM'den "Ziraat ve Baytar Enstitüleri ile Ali Mektepleri Tesisine ve Ziraat Tedrisatının Islahına Dair kanun" kabul edildi.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde reasürans veya mükerrer sigorta, büyük çoğunluğu yabancı sermayeli şirketler tarafından yapılıyordu.

25.6.1927 gün ve 1160 sayılı yasayla reasürans işi, Devlet Tekeli haline getirildi.
Devlet, bu hakkını kullanmak amacıyla tamamiyle Türk sermayesiyle Milli Reasürans Türk Anonim Şirketi'ni kurdu.

TBMM'de "Umumi Müfettişlikler Teşkiline Dair Kanun" kabul edildi.

Gazi Mustafa Kemal, İsmet İnönü, Kazım Özalp askerlikten emekliye ayrıldılar.

Mustafa Kemal Atatürk, 8 yıl sonra İstanbul'a döndü ve Dolmabahçe Sarayı'na yerleşti.
Saray, M. Kemal'in ölümünden sonra, İnönü tarafından kendi çocuklarına kullandırılacaktır.

Şûrâ-yı Devlet adıyla 1868 yılında Danıştay'ın kurulması, ülkede 19. yüzyılın ilk yıllarında başlayan ıslahat ve yenileşme hareketlerinin en önemlilerinden biridir.

Şûrâ-yı Devlet', "Kavanin ve nizamat layihalarını tetkik ve tanzim, mesalihi mülkiyeyi tetkik, hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis deaviyi rü'yet ve memurini devletin tahkik ahvaliyle, muhakemelerini icra" görevlerini yerine getirmek üzere kurulmuştur. "Hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis davaları" görmek ve çözümlemek görevi, 1876 Kanuni Esasisi ile genel mahkemelere bırakıldığından, İmparatorluk Danıştay'ının yargısal görevi çok sınırlı kalmıştır.

İmparatorluk döneminde 54 yıl görev yapan Danıştay'ın faaliyeti, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul'daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM Hükümetinin idaresine geçtiği sırada sona ermiş, Cumhuriyet devrinde 669 Sayılı Kanunla Danıştay yeniden kurulup, 6 Temmuz 1927 tarihinde çalışmaya başlamıştır.

Dışişleri Bakanı Teyfik Rüştü, The Times dergisine verdiği bir röportajda; "Domuz çok güzel bir gıdadır. İslam bunu yasaklamış fakat bu fikir eski nesille birlikte yok olacaktır. Yıllarca PİS diye korkutulan Domuzu artık genç nesillerimiz yiyebiliyor. Bu Reformu Halkımız gönüllü kabul etmiştir." dedi.

Gazi Mustafa Kemal'e suikast hazırlamak üzere Sisam Adası'ndan Anadolu'ya geçen Hacı Sami ölü, arkadaşları yaralı olarak yakalandı.

Cumhuriyet'in ilanından 8 ay önce 17 Şubat 1923'te İzmir'de toplanan Birinci Türkiye İktisat Kongresi ile İzmir Enternasyonal Fuarı'nın kurulması sürecini başlamıştır.

Kongrenin yapıldığı binada çeşitli el tezgahı ve küçük sanayi ürünleri sergilendi. İktisat Kongresi Sergisi'nden sonra ilk sergi 4 -25 Eylül 1927'de, 9 Eylül Mahalli Sergisi adı altında Mithatpaşa Sanat Enstitüsü'nde açıldı. İzmir Ticaret Odası'nın teklifi ve İzmir Valisi Kazım Dirik'in kararı ile açılan sergide 71 resmi kuruluş, 195 yerli firma ve 9 ülkenin 72 kuruluşunun ürünleri sergilendi. Sergiyi 80 bin 744 kişi gezdi.

20 Ağustos 1936 tarihinde 9 Eylül Panayırı, İzmir Enternasyonal Fuarı adını aldı.

İş Bankası ve Anadolu Ajansının %70'ine sahip olduğu 150 bin lira sermayeli, TÜRK TELSİZ TELEFON A.Ş. şirketi, Gümüşhane milletvekili Cemak Hüsnü Taray, Falih Rıfkı Atay, Sedat Nuri Bey tarafından 8 Eylül 1927'de kurulmuştur.

İstanbul Radyosu ilk yayınına, 6 Mayıs 1927'de, Sirkeci'deki Büyük Postane binasının bodrum katında başladı.Henüz kimsede radyo alıcısı bulunmadığından, Postane binasının kapısının üzerine yerleştirilen hoparlör yardımıyla her akşam yayın yapılmaya başlandı.

İlk naklen yayının, 3 Şubat 1932 Kadir Gecesinde, Ayasofya Camisinde okunan Türkçe Kur'an ve Mevlidi yayınlanması oldu.

Amerika Birleşik Devletleri'nin İlk Türkiye Büyükelçisi Joseph Clark Grew (1880–1965), Ankara'dan Gazi Mustafa Kemal'e itimatnamesini sundu.

Cumhuriyet Halk Partisi ikinci büyük kongresi toplandı.

CHP'nin 2nci kongresinde, Atatürk tarafından, 6 günde toplam 36,5 saatte okunmuştur. 1919 ile 1927 yılları arasında ki yaşananları anlatır.
Telif ve tüm hakları Atatürk tarafından İş Bankasına verilmiştir.

"Ey Türk Gençliği!

Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyet'ini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî bedhahların olacaktır.

Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler.

Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zaptedilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr ü zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı!
İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda, mevcuttur!"

Başında Şefik Hüsnü Değmer ve Vedat Nedim Tör'ün bulunduğu gizli TKP örgütlenmesine yönelik tutuklamalar yapıldı.

28 Ekim 1927 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti döneminin ilk nüfus sayımı yapıldı.

Bu sayıma göre;
• Ülke nüfusu: 13.648.270 olarak belirlendi.
• Nüfusun %75'i belde ve köylerde yaşamaktaytı.
• Okur-yazarlık oranı %11 idi.
• Toplam nüfus içinde erkeklerin sayısı, kadınlardan yaklaşık 500 bin daha azdı.

Eskişehir Kiremit Fabrikası, Sabri Kılıçoğlu tarafından özel teşebbüs olarak faaliyete başladı.

Gazi Mustafa Kemal Ankara Etnografya Müzesi önünde ve Yenişehir'de dikilen heykellerinin açılışını yaptı.

Sanayi ve Maadin Bankası'nın iştirakiyle kurulan Kayseri Bünyan Halı İpliği T.A.Ş., 1933 yılında dokuma üretimine geçti ve 1 Mayıs 1934 tarihinde Sümerbank'a devredildi.

Samsun - Amasya demiryolu hizmete açıldı.

Ankara'da zafer abidesi açıldı.

30 Aralık 1925 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen "Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun" ile Türkiye Cumhuriyetinin banknotlarının basılması kararı alındı.

İlk kağıt Türk lirasının basımı, İngiltere'de "Thomas De LaRue" adlı bir şirkete yaptırıldı. 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1000 liralık kağıt paraların üzerinde, Fransızca sözcüklerin yanı sıra Arap harfleriyle yazılı Türkçe sözcükler bulunuyordu.

Bu paralar tedavüle girinceye kadar Osmanlı döneminde basılmış "Evrak-ı Nakdiye" olarak anılan paralar kullanılmaya devam edilmiş, 4 Aralık 1928 tarihinde tedavülden tümüyle kaldırılmıştır.

10 yıl süreyle hayatta kalan yeni kağıt paralar, üzerinde ki yazılardan ötürü "Atatürk devrimlerinin ilkelerine ters düşmesi nedeniyle" 15 Ekim 1937 tarihinde çıkarılan bir yasayla "yavaş yavaş" dolaşımdan kaldırıldı. Türkiye Cumhuriyeti'nin bu ilk kağıt paraları, 15 Haziran 1949 tarihinden sonra geçerliğini tümüyle yitirdi.

1927'de çıkarılan ilk kağıt paraların üzerinde "30 Kanunuevvel 1341 tarih ve 701 numaralı kanuna göre" yazısı yer alıryordu.

(d.1856-ö.1927). matematikçi. Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey, Türk matematikçi, eğitimci, çevirmen. Osmanlı matematik tarihinin son evrelerinde yetişen önemli bir matematikçidir.

Amasya-Zile-Kütahya-Tavşanlı hattı açıldı.

Richard DREW genel amaçlı yapışkan bandı üretti. (Avrupa'da seloteyp)

Anadolu-Bağdat hattının Anadolu kısmı (Konya'dan başlayan Bağdat hattı Adana üzerinden Irak'a geçiyordu) devletleştirildi.

1928 yılında Kütahya'da İnşaat Malzemesi Ltd. Şirketi kuruldu. Sümerbank 1935 yılında bu şirketi devletleştirerek, Sümerbank Kütahya Seramik Fabrikası yaptı.

İskoç Alexander Fleming, penisilini buldu. Penisilinden önce insanlar frengi, kangren gibi hastalıklardan ölebiliyordu. Penisilin ile birlikte antibiyotikler kullanılmaya başladı.

Bursa Amerikan Kız Koleji, Hıristiyanlık propagandası yaparak öğrencilere zarar verdiği gerekçesiyle Bakanlar Kurulu Kararı ile kapatıldı.

Türk Kültür Kurumu kuruldu.

CHP grubunda laiklik esası ve teşkilatı esasiye kanununun dine ait hükümlerinin çıkarılması kabul edildi.

Teşkilatı esasiye kanunundan dine ait maddelerin B.M.Meclisince çıkarılması.

Anayasa'dan dini terimlerin kaldırılmasına ilişkin kanun kabul edildi.

Anayasanın 2nci maddesinde ki "Türkiye Devleti'nin dini, Din-i İslam'dır" maddesi anayasadan çıkarıldı. Böylece "laiklik" tesis edildi.

Türkiye Cumhuriyeti'nin bilinen ilk yolsuzluk davası başladı.

Kurulmaya çalışılan Gölcük Tersanesinde, bir yandan devam ettirilen Yavuz Zırhlısının Onarımı işinde yolsuzluk yapıldığı iddiasıyla eski Bahriye Nazırı İhsan Bey Yüce Divana sevkedildi. İhsan Bey 2 yıl 2 ay hapse mahkum oldu.

İhsan Bey'in bakanlık görevinden ayrılması ile Bahriye Vekaleti lağvedildi.

Ünlü Cumhuriyet balolarının verildiği ve Ankara'daki Cumhuriyet elitlerinin uğrak yeri Ankara Palas Oteli hizmete açıldı. Ankara Palas, Cumhuriyetin simgelerinden biri olmuştur.

Türkçe resmi dil olarak kabul edildi.

TBMM'de "Yüksek Mühendis Mektebi Kanunu" kabul edildi.

Beynelmilel rakamlar kabul edildi.

20 Mayıs 1928 Afgan Kralı Amanullah Han ile Kraliçe İstanbul'da Gazi Mustafa Kemal tarafından kabul edildi.

25 Mayıs 1928'de Ankara'da imzalanan Türk-Afgan Dostluk Antlaşması esas itibarıyla 1921 Antlaşmasını teyit eder nitelikte olup iki ülke arasında "ebedî" bir dostluk ilişkisi sağlanmıştır.
Daha sonraki yıllarda taraflar arasındaki dostluk ve iş birliği bozulmadan devam edecektir.

UZLAŞMA VE ADLİ TASFİYE ANTLAŞMASI
Millî Mücadele döneminde, istilacı batılı devletlerarasında Türkiye'yi işgal hareketinden ilk vazgeçen devlet, İtalya olmuştur.

Ancak 1922 yılında faşist Mussolini yönetimine giren İtalya, saldırgan ve sömürgeci bir politika izlemeye ve Türkiye üzerindeki emellerini, tekrar gündeme getirmeye başladı. İtalya'nın bu yayılma politikasındaki amacı "Roma İmparatorluğu"nu tekrar canlandırma hayalinden kaynaklanmaktaydı.

Türkiye'nin, Musul Meselesi'ni halletmesinden sonra, batılı devletlerle olan ilişkilerinin düzelmeye başladığı görülür. Bu dönemde İtalya-Türkiye münasebetleri de yumuşatmıştır.

İtalya'nın Arnavutluk üzerindeki emellerinden endişe duyan Yugoslavya'nın, 1927 yılında Fransa, Çekoslovakya ve Romanya'nın oluşturduğu küçük antanta katılması, İtalya ve Yugoslavya münasebetlerinin gerginleşmesine sebep olmuştur. Ayrıca Türk Devleti'nin ekonomik, askeri ve siyasal anlamda gittikçe güç kazanıyor olması karşısında yayılma politikasında başarılı olamayacağını anlayan Mussolini, Ankara'ya karşı bir dostluk politikası takip etmek zorunda kalmıştır.

Gerek Türkiye'nin batılı devletlerle münasebetini geliştirme arzusu, gerekse İtalya'nın Doğu Akdeniz'de kuvvetli bir ittifak oluşturma çabaları, iki devlet arasında 30 Mayıs 1928 tarihli Tarafsızlık Uzlaşma ve Adli Tasfiye Antlaşmasının imzalanması ile sonuçlanmıştır.

1930 Türk-İtalya Antlaşması, iki ülke arasında mevcut olan huzursuzluğu kaldırmış olmasına rağmen daha sonraki dönemlerde münasebetlerin dostane bir seyir takip ettiği söylenemez. Özellikle 1936'dan itibaren Türk-İngiliz yakınlaşması, Türk-İtalyan münasebetlerinin zayıflamasına sebep olacaktır.

Lozan Anlaşması çerçevesinde 1928 yılında Paris'te kurulan "Türkiye Dış Borçları Komisyonu" tarafından ödemelerin nasıl yapılacağı ile ilgili bir sözleşme imzalanmıştır.
Osmanlı borçların ödenmesi 1929 yılına kadar dondurulmuştur.
Osmanlı borçlarının ilk taksit ödemesi, 1929 yılında başlamıştır.

1929'daki Büyük Buhran ile birlikte Türkiye borçlarını döviz olarak ödemekte ciddi zorluklarla karşılaşmıştır. Bunun üzerine Türkiye alacaklılardan yıllık borç taksitlerinin azaltılmasını talep etmiştir.

20-21 Haziran 1928 tarihli Son Posta ve Vakit gazetelerinde, Darülfünun İlahiyat Fakültesi Müderrisler Meclisi tarafından hazırlanan "Dini Islah" adlı bir beyanname yayımlandı. Bu yayına hiçbir kesimden bir itiraz yada tekzib gelmedi.

Dini Islah Beyannamesinde özetle şunlar vardı:
• Din toplumsal bir kurumdur. Bu sebeple diğer kurumlar gibi gelişim içinde olmalıdır. Türkiye'deki inkılaba paralel olarak din de gelişim göstermelidir.
• Dini hayat da ahlaki ve iktisadi hayat gibi bilimsel düşünceler ve yöntemlerle düzeltilmelidir.
• İbadet biçimi, ibadetin dili, ibadetin görünüşünde bazı değişiklikler gereklidir. İbadethanelere sıralar konması, giysilikler yapılması ve temiz ayakkabılarla girilmesi
• İbadet dili Türkçe olmalı; surelerin, duaları, hutbelerin Türkçe biçimlerinin kullanılması
• İbadethanelerde çağdaş ve enstürmantal müziğe yer verilmesi, din edebiyatının ve din felsefesinin kurulması için çalışmaların yapılması bunun için bir ilahiyat fakültesinin kurulması.

• Kurtuluş savaşı sırasında zor koşullar altında da hayvan ve insan aşıları üretilmeye devam edilmiştir.
• İstanbul'un işgali sonrasında, aşı merkezi; önce Eskişehir, daha sonra da Kırşehir'e taşınmıştır.
• Aynı dönemde Afyon'da da çiçek aşısı üretilmeye devam edilmiştir.
• Erzurum'da ki serum laboratuvarı Rus işgali sırasında; Halep, Niğde, Sivas ve Erzincan'a taşınmış, Kastamonu'da da aşı üretimi yapılmıştır.
• Türkiye'de 1700 lü yılların başından beri devam eden koruyucu hekimlik ve aşılama çalışmaları, 27 Haziran 1928 yılında 1267 sayılı kanunla merkezileştirilerek "Türkiye Cumhuriyeti Merkez Hıfzısıhha Müessesesi" adı altında birleştirildi.

Yunan siyaset adamı Eleftherios Venizelos (1864-1936) başbakan oldu.

Melinit isimli bir Fransız şirketi tarafından Maliye Bakanlığı adına sivil amaçlarla kurulmuş olan bu fabrika, 27 Mayıs 1934 tarih ve 2441 sayılı Barut ve Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi İnhisarı kanunuyla, Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü'ne bağlanmış, 1968 yılında Kayaş Kapsül Fabrikası ile birleştirilmiştir.

Millî Mücadele sırasında Zeytinburnu Fişek Fabrikası'ndan kaçırılan tezgâhlarla Ankara'da tesis edilen fabrika, 1926 yılında Alman Fritz Werner firmasından satın alınan tezgâhlarla modernize edlldi. 1928 yılından itibaren yeni fişek imâline başlandı.

TÜRK MİLLİ SAVUNMA SANAYİİ MARSHALL PLANI ANTLAŞMASI İLE DURDURULMUŞTUR.

Elmadağ Barut Fabrikası 1928 yılında Tekel tarafından Fransız Melinit firmasına yaptırıldı. 27 Mayıs 1934 tarih ve 2441 sayılı kanunla Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü'ne devredildi.

14 Mart 1934 tarihli bir mukavele ile Budapeşte Nitro Kimya müessesine ihaleye verilen Trotil İşletmesi,
1 Ağustos 1935 tarihinde Alman Ziren firmasına ihaleye verilen Oleum İşletmesi,
18 Nisan 1936'da Alman Ziren firmasına ihaleye verilen Nitrogliserinli Barut İşletmesi,
18 Şubat 1935 tarihinde Buşing firmasına ihaleye verilen Sülfürik Asit ve Nitrik Asit Teksifhaneleri ile Fitil, Karabarut ve Dinamit İmalâthanelerinin ilâvesiyle fabrika, geniş bir üretim kapasitesine kavuşmuştur.

24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşmasında, Osmanlı Devleti'nin kapitülasyonlara dayalı olarak, 1916 tarihli gümrük tarifesinin, 5 yıl süreyle daha geçerli olması, Türkiye tarafından kabul edilmişti.

Türkiye 1929 yılına kadar gümrük tarifelerinde bir değişiklik yapamadı.

İstanbul'da Taksim Meydanı'nda bulunan Taksim Cumhuriyet Anıtı, Hakkı Şinasi Paşa başkanlığında ki komisyon tarafından, İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica'ya yaptırıldı.

Kemal Atatürk İstanbul Sarayburnu parkında harf inkılabını müjdeleyen nutkunu söyledi.

Anadolu Demiryolları Şirketi ile Haydarpaşa-Eskişehir-Konya, Ankara ve Yenice(Adana)-Mersin demiryolları devletleştirildi.

Türkler, İslam ile şereflendikten sonra kullanmaya başladıkları Arap alfabesini, bin yıldan daha fazla bir süre kullandı.

1850'li yıllarda Ahmet Cevdet Paşa ile Münif Paşa gibi isimler alfabe değişimini dile getirmişlerdir. Münif Paşa (daha sonra Maarif Vekili), azası olduğu "Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye"de 12 Mayıs 1862'de verdiği bir konferansta alfabe konusundaki görüşlerini dikkate alan bazı dilciler, harfler hakkında ıslahat hareketinin başlangıcı olarak bu nutku kabul etmektedir.

19. yüzyılın sonlarında Arap alfabesinin ıslahı tartışmalarına Namık Kemal, Ali Suavi ve Şemsettin Sami de katılmıştır.

Arap yazısı ile Osmanlı Türkçesinin uyumsuzluğuna ilk kez değinen ve Arap yazısının (alfabesinin) Türkçeye uygun olmadığını ilk olarak ifade eden aydın Ziya Gökalp'tir.

1850'lerden sonra, yaygın olmamakla birlikte, Batılı tarzda açılan yeni okullarda, hariciye ile dış elçiliklerde ve bankacılıkta, bürokraside ve diplomaside Lâtin harfleri Osmanlı topraklarında hayat bulmaya başlamıştır.

Osmanlı Alfabesi'nin güncellenmesini talep edenler, bu alfabenin Türkçe'deki ünlü sesleri ifade etmede yetersiz kaldığını söylüyordu. Bu sebeple kaynaklanan yazım sorunlarıyla basılan kitapların artmasıyla beraber daha çok karşılaşıldı. 1870'li yıllarda başlayan Türkçe Sözlük çalışmaları da bu konuları daha çok tartışılır hale getirdi.

Dünya üzerinde ki Türk Halklarının ortak bir alfabe kullanması düşüncesinin kabul edilmesiyle birlikte; 1926'da Bakü'de toplanmış olan SSCB 1.Türkoloji Kongresi, SSCB'de konuşulan bütün Türk dillerinin Latin alfabesi ile yazılması kararını almıştı; "Birleştirilmiş Yeni Türk Alfabesi (Yanalif) adıyla yeni bir alfabe hazırlanıp yayınlanmış ve bu karar birkaç yıl içinde uygulamaya konulmuştur.

1927'de Azerbaycan ve Karaçay-Balkar bölgesinde bulunan Türkler, Lâtin alfabesini Türkiye'den daha önce kabul etmişlerdir. Sovyetlerdeki Türk halkları, Türkiye'de yaşanan Harf Devriminden sonra Lâtin alfabesine hızla geçmiştir. 1928'de Nogay'lar, 1929'da Kırım, 1928'de Özbekistan, 1930'da Kafkasya'da Kumuklar Lâtin harflerini kullanılmaya başlamışlardır.

20. Yüzyılda Lâtin alfabesi Türk dilleri konuşanların genel alfabesi olmuştur. Ancak Komünist Rusya, Türkler arasında oluşan bu alfabe birliğinden rahatsız olmuştur.

8 Ocak 1928'de Mahmut Esat Ankara Türk Ocağında, Türk Harfleri hakkında bir konferans vermiş, 24 Mayıs 1928'de de Lâtin rakamları "Türk rakamları" olarak kabul edilmiştir. Mayıs 1928'de Bakanlar Kurulu kararıyla oluşturulan dil encümeni de (Alfabe komisyonu), Lâtin alfabesine geçişle ilgili çalışmalarına hemen başlamıştır.

M.Kemalin 8 Ağustos 1928 günü Cumhuriyet Halk Partisi tarafından tertiplenen halka açık eğlence toplantısında yaptığı açıklamalar aslında harf konusunda tüm çalışmaların sona erdiği ve artık harekete geçme zamanının geldiğinin bir resmi olmuştur.

M.Kemal yeni alfabeyi Ağustos ve Eylül 1928'de birçok ilde halka tanıttı. Bu esnada bazı yeni eklentiler de alfabeye eklendi.

8 - 25 Ekim 1928 tarihlerinde tüm resmi görevliler yeni Türk Alfabesi sınavına tabi tutuldu.

Latin harflerinin kullanıldığı Türk alfabesi, 1 Kasım 1928 tarihinde resmi olarak yürürlüğe girmiştir.

Türk harfleri kanunu Büyük Millet Meclisince kabul edildi.

11 Kasım 1928 tarihinde alınan ve 24 Kasım 1928 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Bakanlar Kurulu kararı ile M. Kemal Atatürk'e "Millet Mektepleri Başöğretmenliği" unvanı verildi.
Atatürk'ün doğumunun 100. yılı olan 1981 senesinde, yönetimin aldığı bir karar ile her yıl 24 Kasım günü, Türkiye'de... "Öğretmenler Günü" olarak kutlanmaya başlandı.
Öğretmenler günü, dünyada, UNESCO'nun önerisi ve BM'nin 1994 tarihli kararı ile her yıl 5 Ekim günü kutlanmaktadır.

TÜRKİYE'DE EĞİTİM
1928'de Millet Mektebleri açıldı, 1936'da Halk evlerinin bünyesine girdi.
1932'de Halk Evleri açıldı. 1951'de kapatıldı.
1936'de Köy Eğitmenleri Projesi başladı.
1940'da Köy Enstitüleri kanunlaşarak resmileşti.
1942'de Yüksek Köy Enstitüsü açıldı.
1949'da ABD ile Fulbright Antlaşması imzalandı.
1954'de Köy Enstitüleri, Öğretmen Okullarına dönüştürüldü.

Bu kanuna göre tıbbi afyon, ham kokain, morfin, eroin, %20'den fazla morfin ve %10'dan fazla kokain içeren tüm ilaçların ve esrarın ithali, ihracı, imali ve ülke içindeki satışı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı)'nın denetimi altına alındı.

Haşhaştan ham afyon elde edilerek yurtiçi ve yurtdışına satılması ise bu düzenlemenin dışında bırakıldı. Bu uygulama, afyon işleme tesislerinde eroin üretimi yapılmasına gelen uluslararası tepkiler üzerine başlatılmıştır.

31.5.1933 gün ve 2253 sayılı Yasayla, uyuşturucu maddelerin üretimi, ithali ve ihracı bir Devlet tekeli haline getirildi.

Şeker Fabrikaları bünyesinde kurulan ve "saf alkol" üretilen Alpullu ve Uşakta ispirto fabrikaları, 1938'de sökülerek Eskişehir'e taşındı. Eskişehir alkol fabrikası günümüzde çalışmaktadır. Ayrıca Turhal, Malatya ve Erzurum Alkol Fabrikaları da üretimlerine devam etmektedirler.

Edwin HUBBLE evrenin genişlediğini kanıtladı.

ATT laboratuarlarında koaksiyal kablonun patenti alındı.

(Paramaribo/Surinam). Yüzde 20’lik müslüman nüfusa sahip Surinam’ın en büyük camisidir.

İngiltere ile yapılan antlaşmalar İhvân güçlerinin daha ileriye varacak harekâtına izin vermiyordu. Cihadı sürdürmek isteyen İhvân reisleri gayri müslimlere ve Şiîler'e karşı hoşgörülü olmakla, Vehhâbî prensiplerinin uygulanmasında yetersiz kalmakla suçladıkları İbn Suûd'a isyan ettiler. Bu isyan devlet görevlisi âlimlerin fetva desteği ve askerî tedbirlerle 1929'da bastırıldı.

Millet mektepleri açıldı.

Türkiye-Uruguay dostluk antlaşması imzalandı.

Mersin-Adana şimendiferi satın alındı.

16 Ocak1925 tarihinde, Sovyet savaş komiseri Leon Troçki (Trotsky) (1879-1940), Rusyada görevinden alındı. Troçki, Stalin'in emriyle ülkesinden sürgün edildi. Troçki İstanbul'a gelerek Büyükada'ya yerleşti.

Takrir-i Sükun Kanunu yürürlükten kalktı.

TBMM'de "Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu" kabul edildi.

24 Nisan 1929 yılında İsviçre kanunlarından alınarak yürürlüğe konulmuş, ancak uygulamada faydalı olmayınca, 30 Haziran 1932'de yeniden düzenlenmiştir.

Mermi, Tapa ve İmlâ İşletmelerinden meydana gelen fabrika, 1925 yılında Alman Nielsen Winther firmasına ihale edilmiş ve 26 Nisan 1929 tarihinden itibaren, topçu mühimmatı üretimine başlamıştır.

12 Temmuz 1926 tarihinde imzalanan bir mukavele ile fabrikanın tesisi, İsveç Landes Krona firmasına ihaleye verilmiştir. 15 Mayıs 1929 tarihinde faaliyete geçmiştir.

18 Mayıs 1929 yılında Sivas ilinin Suşehri ilçesinde oluşan ve şiddeti 6.5 olarak belirlenen deprem sonucunda 64 kişi yaşamını yitirmiş, 1.357 yapı yıkılmış ya da ağır hasar görmüştür.

Depremde Suşehri Ovası da jeolojik hasara uğramıştır.

Kabahatlerin affı. Kabahatlilerin affı ve bazı cürümlerin takibat ve tecili hakkında kanun.

Devlet memurları maaşlarının tevhit ve teadülü kanunu kabul edildi.

Zirai kredi kooperatifleri kanunu kabul edildi.

Kibrit ve çakmak imtiyazı 1924-1929 yılları arasında çoğunluk hissesinin bir Belçika grubuna ait olduğu Türkiye Kibrit İnhisarı T.A.Ş.'ne verildi. Ancak bu şirket 1930 yılında tasfiye edildi.

Kibrit ve çakmak tekeli, 1 Haziran 1929 gün ve 1503 sayılı yasayla Devlete devredildi. Bu yasayla, kibrit ve çakmak taşlarının üretimi, ithali ve satışı devlet tekeline verildi. Çakmak taşı ve kibrit yapmaya mahsus her çeşit makine, alet ve edevatın özel kişilerce ithali, üretimi, nakli, alım-satımı da yasaklandı.

Yasa yürürlüğe girdiği tarihte özel kişilere ait bulunan ve yasada belirtilen faaliyetin içine giren makine ve tesislerin İnhisar İdaresine satılması kararlaştırıldı. İlgili kişi veya kuruluş bu makine ve tesisleri satmak istemezse, bunları bir ay içinde ihraç edecekti. İnhisar İdaresine satışta fiyat konusunda bir anlaşma olmazsa, mahallin en büyük mülki amiri, ticaret odasından bir temsilci ve tesis sahibinin bir temsilcisinden oluşan bir komisyon, satış fiyatını belirleyecekti.

Hükümet, ülke ihtiyacını karşılayacak bir kibrit fabrikasının kurulmasına karar verdi. Bu amaçla, 15 Haziran 1930 gün ve 1725 sayılı Yasayla 15 kibrit tekeli American-Turkish Investment Corporation isimli bir şirkete devredildi.

Bu devrin yapılmasına karşılık ABD'den 10 milyon dolarlık bir kredi alınması söz konusuydu. Bu şirketin kibrit fabrikası 1933 yılında üretime geçti.

Çakmak inhisarı 7.2.1949 gün ve 5321 sayılı yasayla, kibrit inhisarı da 30.1.1952 gün ve 5865 sayılı yasayla kaldırıldı.

Vatikan bağımsız devlet oldu.

Milli sanayii koruyacak kanun kabul edildi.

Topraksız çiftçiye toprak verilmesi kanunu kabul edildi.

Tarik Bedel-i Nakdisi adıyla alınan yol vergisi ile ilgili olarak son köklü değişiklik, 1525 numaralı Şose ve Köprüler Kanunu ile yapıldı.

• "Türkiye'de, on sekiz yaşından altmış yaşına kadar her erkek nüfus yol mükellefiyetine tabidir.
• Yol mükellefiyeti bedenen ve bizzat çalışmak istemeyenler tarafından nakden ifa edilir.
• Ancak sakatlığı sabit olan fakirler, hayatta beş evladı olanlar, bilumum mekteplerde tahsilde bulunan öğrenciler, silah altındaki ordu ve jandarma askerleri yol mükellefiyetinden muaftır.
• Bir senelik bedeni mükellefiyet ortalama kuvvete sahip bir amelenin on günde yapabileceği iş miktarından ibarettir.
• Nakdi mükellefiyet senede toplam 8 liradır. Buna yol parası denir ve vilayetler genel meclislerince tespit edilecek zamanlarda ve iki eşit taksitte alınır."

1929 yılında 8 lira olarak belirlenen yol vergisi daha sonraki değişikliklerle 12 liraya, 1947 yılından sonra ise 18 liraya kadar yükselmiştir.

Yol vergisi üzerine ilk kanun, 10 maddeden oluşan 102 sayılı Tarik Bedeli Nakdisi Hakkında Kanun 21 Şubat 1921 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Aynı mevzuda 19 Ocak 1925 tarihinde 23 maddeden oluşan 542 sayılı Yol Mükellefiyeti Kanunu çıkartılmıştır.

17 Şubat 1925 tarihinde Aşar Vergisinin kaldırılmasından sonra, Yol Vergisi, kırsal kesimden alınan en önemli vergi haline gelmiştir. Konu hakkında ki önceki kanunların tümü kaldırılarak, bütün hükümler 10 Haziran 1929 tarih ve 1525 sayılı Şose ve Köprüler Kanunu içinde toplanmıştır.

Tokat Milletvekili Ahmet Refik Sevengil, Uyanış Dergisine verdiği mülakatta:

"Allah'ı da Sultan ile birlikte tahtından indirdik!" açıklamasını yaptı.

ABD ile ticaret ve deniz taşımacığı hakkında yapılan bu antlaşma, 21 Nisan 1930 tarihinde mecliste onaylanmış ve yürürlüğe girmiştir.

Dünya üzerinde sanayi üretiminin dağılımında ki orantısızlık, savaşların gelişmemiş ülkelere verdiği ağır yükler gibi nedenlerle başlayan kriz, dünya tarihinde yaşanmış en büyük ekonomik krizdir.

New York borsasının çökmesiyle ABD'de 1920'lerin hızlı ekonomik gelişmesi sona erdi.

1929 buhranıyla yeni bir dünya düzeni kuruldu.

ABD, kendisini kurtarmak ve dünya ülkeleri üzerindeki hakimiyetini tesis etmek için ALTIN toplama kararı aldı. Altın üzerinden ülkeyi büyüteceklerdi. Hızlı bir şekilde altın toplanmaya başladılar. Halkın altın alması yasaklanırken, halkta nerdeyse hiç altın bırakılmadı. Altın madenleri de ABD için çalışmaya başladı.

Yüklü miktarda altın toplandıktan sonra, 1933 yılında ABD Başkanı Roosevelt de altının değerini yükselttiğini açıkladı. O yıllarda ABD Başkanı tüm emtia fiyatlarının değerini belirleyebiliyordu. Bu karar ile altın fiyatları yaklaşık 10 kat yükseldi.

Tarım ürünlerinin fiyatlarının aşırı düşmesi, kambiyo sıkıntıları ve Osmanlıdan kalan borçların ödeme zamanının gelmiş olması nedeniyle Türkiye bu krizden çok ciddi yara almış, Türk lirası çok büyük oranda değer kaybetmiştir.

Tacikistan Özerk Cumhuriyeti 1929 yılında ayrı bir devlet olarak yapılanmıştır.

1929 küresel buhranın doğurduğu sonuçlara ülkenin katlanabilmesini, milletin yerli malı kullanmasını ve tasarruf etmesini sağlamak amacıyla YERLİ MALI HAFTASI ihdas edildi.

30 Ocak 1930 tarihinde kurulan Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, 1929 Büyük Buhran yıllarında halkı tasarrufa özendirecek tedbirler almak için bu haftayı ihdas etmiştir.
Bu hafta, günümüzde, resmi adıyla "Tutum, Yatırım ve Türk Malları Haftası" olarak kutlanmaktadır.

İlk elektronik cihaz yapıldı.

Paşabahçe'de rakı ve votka fabrikası kuruldu.

Ulusal Ekonomi ve Arttırma kurumu kuruldu.

Seloteyp, 3M şirketi tarafından pazara sürüldü.

Türk-Fransız münasebetlerinde sıkıntı yaratan konulardan birisi de, Türkiye'deki Fransız misyoner okulları meselesi olmuştur. Türk hükûmeti bu okullarda tarih ve coğrafya derslerinin Türk öğretmenler tarafından Türkçe olarak okutulmasını istemişti. Fransa bu isteğe karşı çıktıysa da Türkiye'nin kararlı tutumu karşısında, Türk hükûmetinin isteğini kabullenmek zorunda kalmıştır.

Yine Türkiye'nin Adana-Mersin demir yolunu satın almak istemesi ve Türk bayrağı taşıyan Bozkurt adlı gemi ile Fransız bayrağı taşıyan Lotus adlı geminin Midilli açıklarında Ağustos 1926'da çarpışmasıyla ortaya çıkan hukukî sorunlar iki ülke arasında sürtüşme yaratmıştı. Bozkurt-Lotus Davası 1927 yılında Milletler Arası Daimî Adalet Divanı'nda Türkiye lehine sonuçlanmış, demir yolu meselesi de 1929'da yapılan bir anlaşmayla yine Türkiye lehine halledilmiştir.

3 Şubat 1930 tarihinde Türk - Fransız Dostluk Antlaşması imzalandı.

Amerikalı astronomi tutkunu Clyde Tombaugh, 33 cm'lik bir teleskopla Plüton cüce gezegenini keşfetti.

Türk parasının kıymetini koruma kanunu kabul edildi.

Kayaş Kapsül ve İmla Fabrikası, fişek ve tapa kapsüllerinin ülke içerisinde yapılmasını temin etmek için elde edilen tezgâhlarla 1 Mart 1930 tarihinde Ankara'da tesis edilmiştir.

Konstantinopolis ismi, resmi olarak "İSTANBUL" olarak değiştirildi.

Türkiye hükümeti yabancı ülkelerden Türkiye'deki şehirleri için Türkçe adlarını kullanmalarını resmen talep etti. Bu tarihten sonra posta idaresi Angora veya Constatinople olarak adreslenmiş mektupları Ankara ve İstanbul'a ulaştırmadı.

Haile Selasiye kendini Etiyopya imparatoru ilan etti.

(BELEDİYELER KANUNU)

Sultanahmet'te büyük kadın mitingi yapıldı. Türk Kadınlar Birliği'nin düzenlediği mitingde, kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanınması ve BMM'de kabul edilen Belediyeler Kanunu kutlandı.

Yeni belediye kanunu kabul edildi.

İstanbul, Mecidiyeköy'de likör fabrikası açıldı.

Mahatma Gandhi, İngilizler tarafından tutuklandı.

Hakkari'de meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki depremde 2.514 kişi öldü.

SSCB Hükümeti, yaptığı antlaşmaları, para karşılığı değil, barter; yani değiş tokuş sisteminde yapmıştır. SSCB yaptığı antlaşmalarla Türkiye'nin ürettiği ürünleri almayı kabul ederek, Türk ürünlerine dış pazar oluşturmuştur.

Sovyetlerin kurduğu fabrikalar, Türkiye'de ki ilk tekstil fabrikaları olmuştur ve bu fabrikaların kuruluşu sırasında SSCB'de eğitim gören Türk işçileri ve mühendisleri, kısa zamanda tesisleri çalıştırır hale gelmişlerdir. TC Merkez Bankası da sıkıntılı olan kuruluş sürecini Sovyetlerin yardımı ile atlatmıştır.

Sonraki dönemlerde SSCB, benzer antlaşmalar çerçevesinde,1980'lerin sonuna kadar, Türkiye'de İskenderun fabrikaları dahil olmak üzere, demir çelik fabrikaları, ilk petrol rafinerisi TÜPRAŞ'ı, Mersin ve İskenderun limanları dahil bir çok limanı, ilk Alüminyum fabrikasını inşa etmiş; ziraat sanayisini, tarımı desteklemiş ve bir çok alanda daha Türk halkının yanında olmuştur. Sovyetler sayısı 50 bini geçen Türk mühendisini ve işçisini eğitmiştir.

1930 yılında, İtalya, Doğu Akdeniz'de bir dostluk ve güvenlik sistemi kurma çabası içine girmişti. Kemal Paşa ile Yunanistan Başkanı Elefteros Venizelos'un, beraberce, bu sistemin gelişmesinde olumlu tavırlar alması, Türk-Yunan münasebetlerindeki huzursuzluğu ortadan kaldırmıştır.

10 Haziran 1930'da Ankara'da iki ülke arasında imzalanan dostluk antlaşmasıyla Lozan'dan arta kalan mübadele konusu halledilmiş, komşu ülkeler arasındaki dostane ilişkilerde önemli bir adım atılmıştır.

Türkiye ile Yunanistan arasında, Ahali Mübadelesi Antlaşması imzalanmıştır.

Çakmak ve Kibrit Tekeli, (Di Ameriken Türkiş İnvestment Korpreşön) şirketine 25 yıl süre ile devredildi.

Bu devir karşılığında %6,5 faizle, 10 milyon dolarlık ABD kredisi sağlandı. Para, 14 Haziran 1930'da hazineye girdi.

Sağlanan kredi, Merkez Bankası'nın kurulması için kullanıldı.

1929 Büyük Buhran sürecinde, azınlıkların ve imtiyazlı şirketlerin denetiminde olan Osmanlı Bankasının elindeki yetkiler alınarak bir Merkez Bankası kurulmuştur. Merkez Bankasının kuruluşunun geçekleşmesi, dış baskılar ve ekonomik yaptırımlar nedeniyle, oldukça sancılı bir süreçle olmuştur.
Banknot ihraç tekeline sahip, sermayesinin yarıdan fazlası devlete ve KİT'lere ait olan, özel hukuk hükümlerine tabiî bir anonim şirket şeklinde, 11 Haziran 1930'da 1715 sayılı kanunla kuruldu.
Tam olarak faaliyete 1 Ocak 1932 tarihinde başlamıştır.

Merkez Bankası'nın sermayesi, 15 milyon TL olup, her biri 100 lira değerinde 150.000 adet hisse senedine ayrılmıştı.
Bu hisse senetleri dört kısma ayrılmış olup,
• (A) serisi devlete,
• (B) serisi millî bankalara,
• (C) serisi millî banka dışında kalan diğer bankalara ve imtiyazlı şirketlere,
• (D) serisi de Türk ticaret müesseselerine ve Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilere tahsis edilmişti.

Merkez Bankası'nın kuruluşuna kadar, Osmanlı döneminde çıkarılmış "Devlet Kaimesi" niteliğindeki kâğıt paralar ülkemizde tedavülde bulunmaktaydı. Cumhuriyet yönetimi, Osmanlı devrinden 158.748.563 liralık kağıt para devraldı.
31 Ekim 1933 tarihinde 274.785 lira olan bu kaimeler, banknot çıkarmak tekeli Merkez Bankası'na verildiğinden, bu bankaya devredilerek, sonrasında tedavülden kaldırılmıştır.

Merkez Bankası'nın kuruluş yasasındaki amacı, 1715 sayılı kanunun ikinci maddesinde belirtildiği üzere, ülkenin ekonomik kalkınmasına yardım etmektir.

1930 yılında Ağrı ili ve civarında Ağrı İsyanı adıyla anılan bir isyan gerçekleşti. İsyanın bastırıldı. İsyana katılanlar Van ili Erciş ilçesi sınırları içerisindeki Zilan Deresi'ndeki köylere sığındılar.

Tütün ve tütün mamulleri üretimi ile satışları devlet tekeline alınmıştır. Bu uygulama Reji idaresinin kaldırılması hususundadır. Tütün 1986 senesinde tekel kapsamı dışına çıkarılmıştır.

1930'lar Japon yayılmasının yeniden canlanışı

Türkiye, Barzani Aşireti'nin lideri ve Mesut Barzani'nin amcası Şeyh Ahmed Barzani önderliğindeki yaklaşık dört ay süren Oramar (Dağlıca-Hakkari) Ayaklanması'nı bastırdı.

Ankara Etnografya Müzesi halka açıldı.

1929 Büyük Buhran yıllarında, ülkenin ve milletin ekonomik kabiliyetlerinin sınırlı olması nedeni ile, o güne kadar süregelen liberalizimden vazgeçilerek "devletçilik" politikaları uygulanmaya başlandı. Mustafa Kemal, bu politikaların faydalarını ummakla birlikte, risk ve zararları da görüyordu. Öngördüğü bir takım olumsuzluklara tedbiren, çok partili sisteme geçerek; hükümetin demokratik bir muhalefet sistemi ile sürekli halde denetimde tutulmasını sağlama gayretine girdi.

Mustafa Kemal, yakın arkadaşı Fethi Okyar'a parti kurmasını teklif etti. Sonucunda Fethi Bey ve Ahmet Ağaoğlu Serbest Cumhuriyet Fırkası kurdular. Bu yeni parti, o günün devletçilik politika ve uygulamalarına karşın, ekonomide libarizmi benimsiyordu ve bu, Mustafa Kemal'in planladığı ve arzu ettiği bir durumdu. Kısa sürede çok büyük bir taraftar kitlesi parti etrafında toplandı. Bilhassa Ege Bölgesinde epeyce bir kitleye hitap etmeye başladı.

CHP hükumetleri karşısında hızlı bir ilerleme gerçekleştiren partiye, gizli bir el tarafından "cumhuriyet karşıtı" gibi görünen kesimler adapte edildi ve parti zor durumda bırakıldı. Gelişmeler üzerine 18 Aralık 1930 tarihinde, kuruluşundan 4 ay sonra parti kendisini feshetmek zorunda bırakıldı.

Ankara-Sivas demiryolu açıldı.